Διάλογος για την Ηλεία 07: Τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της Ηλείας που κοιμάται...

Στα μέσα του 2006 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από έναν Έλληνα μετανάστη στη Γερμανία, που μας άφησε πριν λίγους μήνες. Ο άνθρωπος γεννήθηκε σε ένα πολύ όμορφο χωριό του Δήμου Σκιλλούντος (όχι στη Βρίνα), αλλά οι δυσχέρειες της εποχής εκείνης τον οδήγησαν να βρει τρόπους επιβίωσης στη μακρινή Γερμανία.Το 2006, συνταξιούχος πια, λαχταρούσε όσο τίποτα να γυρίσει στον τόπο του και να ζήσει τα τελευταία του χρόνια μαζί με τον γιο του, ο οποίος εργαζόταν στη Θεσσαλονίκη.

Όπως ήταν φυσικό, τον ρώτησα τι είναι αυτό που τον εμποδίζει να

γυρίσει στην πατρίδα. Πήρε τη σύνταξή του, άλλες υποχρεώσεις στη Γερμανία δεν είχε, λοιπόν, γιατί δεν επιστρέφει; Η απάντησή του ήταν συγκλονιστική: «Πρώτον, γιατί έχω μάθει αλλιώς εδώ που ζω τόσα χρόνια. Να πηγαίνω στα καφενεία και όλα να είναι καθαρά και περιποιημένα. Να μπαίνω στα λεωφορεία και να αισθάνομαι ότι είμαι στο δικό μου αυτοκίνητο. Πώς να γυρίσουμε στο χωριό; Έχεις βρει καθαρή τουαλέτα σε καφενείο του χωριού μου; Και είμαι σίγουρος ότι έτσι είναι όλα τα χωριά. Εδώ, στη Γερμανία, δεν περνάει από το μυαλό μας να πετάξουμε στο δρόμο κουτάκια μπύρας. Εκεί κάτω, όμως, ξέρεις πόσα τέτοια έχω δει τα καλοκαίρια που κατεβαίνω; Πόσα σκουπίδια στην παραλία του Κάτω Σαμικού; Δεν σεβόμαστε τη φύση, παιδί μου, ούτε τον τόπο μας. Κι αυτός μας εκδικείται, κρατώντας μας μακριά».

Ο συγχωρεμένος ο Παναγιώτης, αν και λίγο υπερβολικός, κατά βάση είχε δίκιο. Οι πολίτες της Ηλείας κρατάμε στα χέρια μας την ανάπτυξη του τόπου μας. Πρώτα από όλα, όμως, πρέπει να δείξουμε στους εαυτούς μας ότι τον σεβόμαστε και τον προσέχουμε. Καμία Πολιτεία δεν θα υποχρεώσει τον καταστηματάρχη να έχει καθαρή τουαλέτα, ούτε τον απρόσεκτο να ανοίξει το τζάμι και να πετάξει έξω στο δρόμο σκουπίδια, πλαστικά, κι ό,τι άλλο θεωρεί ότι δεν πρέπει να έχει στο αυτοκίνητό του. Κι ούτε τα πρόστιμα αποτελούν από μόνα τους λύση. Η λύση είναι να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία μας, να εξηγήσουμε σε κάθε πολίτη το μέγεθος των συνεπειών που έχει η πράξη του για αυτόν και τα παιδιά του, ώστε όλοι να προστατεύουμε το περιβάλλον, να σεβόμαστε τη φύση και τους ανθρώπους, να παραδώσουμε στα παιδιά μας καλύτερο τον τόπο που μας παρέδωσαν οι πατεράδες μας. Η αυτοδέσμευση του υπεύθυνου πολίτη είναι το πιο αποτελεσματικό διαβατήριο για τη διαφύλαξη του φυσικού κάλλους μιας περιοχής και, συνακόλουθα, για την τουριστική της ανάπτυξη.

Το τουριστικό έλλειμμα της Ελλάδας (και της Ηλείας)

Τον Οκτώβριο του 2005 διεξήχθη το 4ο Συνέδριο του ΣΕΤΕ (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων) στο πλαίσιο του οποίου παρουσιάστηκαν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που προέκυψαν από μελέτη με τίτλο «Ανάλυση δεικτών ανταγωνιστικότητας σε μεσογειακούς προορισμούς». Μερικά από τα συμπεράσματα της μελέτης είναι χαρακτηριστικά:
- Η πολυκοσμία, το κυκλοφοριακό πρόβλημα και η έλλειψη φροντίδας του περιβάλλοντος είναι τα πιο αρνητικά στοιχεία των ελληνικών προορισμών.
- Η φιλικότητα και η φιλοξενία είναι οι παράγοντες που οι τουρίστες εκτιμούν κι αναγνωρίζουν περισσότερο
- Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα δεν επενδύει σε νέα ξενοδοχεία: Ποσοστό περίπου 77% των σημερινών ξενοδοχειακών μονάδων είναι άνω των 20 ετών
- Μόνο το 15% των ξενοδοχείων ανήκει σε ξενοδοχειακές αλυσίδες
- Η κερδοφορία των ελληνικών ξενοδοχείων είναι χαμηλή.
- Χαμηλή είναι και η ποιότητα της ξενοδοχειακής προσφοράς. Η μελέτη αποδεικνύει ότι 2 στα 3 ξενοδοχεία στη χώρα μας είναι 1 και 2 αστέρων.
Όποιος βλέπει το ποτήρι μισοάδειο, θα αναπαράγει τη μίζερη κατάσταση του χθες. Όποιος, όμως, το βλέπει μισογεμάτο, θα δει την ευκαιρία για γρήγορη επένδυση σε ξενοδοχειακές μονάδες υψηλής ποιότητας στην Ηλεία.

Οι Δέκα Στρατηγικοί Στόχοι της Ηλείας για τουριστική ανάπτυξη
 

Στην Ηλεία, πιστεύω ότι πρέπει για την επόμενη δεκαετία να θέσουμε τους εξής στόχους στο κεφάλαιο «τουριστική ανάπτυξη»:

1. Ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής του νομού μας
Πράγματι η Ηλεία έχει τεράστιες τουριστικές δυνατότητες σε κάθε γωνιά της. Αρκεί να υπάρξει εκτεταμένος διάλογος με τους πολίτες και, μέσα από τη διαβούλευση, να δομηθεί ο αναπτυξιακός χάρτης του νομού. Κάθε περιοχή, κάθε πόλη να αντιληφθεί και να συμφωνήσει μετά από διαβούλευση πού πρέπει να ρίξει το βάρος των προσπαθειών του και μετά, σε συνεργασία με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους των Ηλείων πολιτών, να διεκδικήσουμε τους τρόπους υλοποίησης του στρατηγικού σχεδίου τουριστικής ανάπτυξης. 

2. Δημιουργία ειδικών κινήτρων για την Ηλεία
Είναι ανάγκη να γίνει συνείδηση στον καθένα μας ότι τον συμφέρει να επενδύσει στον τουρισμό. Πέραν των κινήτρων που δίνει η Αθήνα, είναι ανάγκη να προτείνουμε ειδικά προγράμματα ανάπτυξης κάθε περιοχής. Εδώ είναι απαραίτητο να τονιστεί πόσο πολύ βοηθάει την υπόθεση της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής μας, ένας Αναπτυξιακός Νόμος με μεγάλες επιδοτήσεις και άλλες διευκολύνσεις, παράλληλα φυσικά με την ολοκλήρωση του ειδικού χωροταξικού. Θα τον δούμε; Αμφιβάλλω...

3. Στρατηγικός στόχος, ο δωδεκάμηνος τουρισμός
Η παραδοσιακή αντίληψη για τον τουρισμό, τον συνδέει με τις καλοκαιρινές διακοπές μιας κλασικής ελληνικής οικογένειας. Από τότε που η αντίληψη αυτή κυριαρχούσε, έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Χαλκιδικής, ενός κλασικού «καλοκαιρινού» προορισμού για Έλληνες και ξένους τουρίστες: Τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι ο προσεκτικός σχεδιασμός είχε ως αποτέλεσμα τον Σεπτέμβριο οι τουρίστες που την επισκέπτονται (εξαιρώ την τελευταία τριετία της κρίσης) να είναι περισσότεροι από τον Αύγουστο, τον κατεξοχήν μήνα των διακοπών. Είναι λοιπόν ανάγκη να κατανοήσουμε ότι η Ηλεία διαθέτει όλα εκείνα τα πλεονεκτήματα που της επιτρέπουν να έχει 12 μήνες το χρόνο τουρίστες: Το καλοκαίρι να απολαμβάνουν την υπέροχη θάλασσα από τη Μανωλάδα μέχρι το Γιαννιτσοχώρι. Το φθινόπωρο να επισκέπτονται την Ηλεία για να θαυμάσουν τα εκπληκτικού κάλλους μοναστήρια του νομού μας (από τη Φραγκαβίλλα και το Φραγκαπήδημα, μέχρι την Παναγία Κρεμαστή, το Σεπετό κλπ). Τον χειμώνα οι τουρίστες μπορούν να απολαμβάνουν την υπέροχη φύση σε ποιοτικές –μικρές κατά προτίμηση- ξενοδοχειακές μονάδες λίγο πιο πάνω από τη θάλασσα (στις περιοχές του Σκιλλούντα, της Ωλένης και της Πηνείας, ίσως και στο χαμηλότερο τμήμα της Φολόης), αλλά και να γνωρίζουν την άγρια φύση της Λαμπείας της Λασιώνας και της Φολόης μέσα από τις δραστηριότητες ενός Θεματικού Πάρκου. Τέλος, την άνοιξη μπορούν να απολαμβάνουν τη συμμετοχή τους σε αγροκτήματα με ήπιες δράσεις οικοτουρισμού και αγροτουρισμού, κυρίως στις πόλεις και τα χωριά του Κάμπου. Φυσικά, όλο το χρόνο οι τουρίστες πρέπει να μπορούν όχι μόνο να επισκέπτονται, αλλά και να θαυμάζουν και στη συνέχεια να διαφημίζουν την Ήλιδα, την Ολυμπία, τον Επικούριο Απόλλωνα, το Χλεμούτσι, το δρυοδάσος της Φολόης, το Φράγμα του Πηνειού, τον Αλφειό, τον Λάδωνα και τη Νέδα, τον παραδοσιακό οικισμό της Ανδρίτσαινας, τα Κρέστενα (πατρίδα του Ξενοφώντα), τα λουτρά της Κυλλήνης και του Καϊάφα κι ένα σωρό άλλα αξιοθέατα της Ηλείας.

4. Με τον ποιοτικό τουρισμό καταπολεμάμε την ανεργία
Δεν είναι μόνο η πληθώρα θέσεων εργασίας που συνεπάγεται η μετατόπιση του κέντρου βάρους των προσπαθειών μας στον ποιοτικό τουρισμό με τη στελέχωση των τουριστικών μονάδων. Μια σειρά άλλων επαγγελμάτων αναδεικνύονται επικουρικά –αλλ’ όχι λιγότερο κερδοφόρα- στο πλαίσιο της τουριστικής βιομηχανίας. Χιλιάδες DVD μπορούν και πρέπει να πωλούνται στις πύλες εισόδου των τουριστών στην Ηλεία (Βουπρασία, Ανδρίτσαινα, Ζαχάρω και Λαμπεία είναι οδικές πύλες, Κυλλήνη και Κατάκολο είναι λιμενικές πύλες, ενώ η Ανδραβίδα -αν και εφόσον...- είναι η από αέρος πύλη της Ηλείας). Χιλιάδες τουριστικοί οδηγοί με τα νέα προϊόντα του νομού μπορούν και πρέπει να πωλούνται όλο το χρόνο. Κι αργότερα θα μιλήσουμε για το τουριστικό χρηματιστήριο, για ηλεκτρονικό τρόπο ανεύρεσης των πελατών αλλά –από την άλλη- και καταλυμάτων κλπ

5. Συνδυάζουμε φυσικό περιβάλλον, πολιτιστική κληρονομιά και αγροτική παράδοση
Και με αυτό το συνδυασμό επιδιώκουμε τη συνεχή, επί 12 μήνες, παρουσία τουριστών στην Ηλεία. Αξιοποιούμε ποιοτικά τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Αφήνουμε πίσω οριστικά την παρωχημένη αντίληψη ότι, δήθεν, «τους κάνουμε χάρη που έρχονται στην περιοχή μας». Με μια κουβέντα, γινόμαστε αληθινοί επαγγελματίες. Μόνο έτσι θα προσελκύσουμε ποιοτικούς τουρίστες, δηλαδή περισσότερα χρήματα. Πανελλαδικά, την περίοδο 2002-2008 ενώ αυξήθηκαν οι αφίξεις από το εξωτερικό τουριστών στη χώρα μας, μειώθηκαν τα έσοδα, δηλαδή οι τουρίστες έμεναν λιγότερες μέρες και κατά κεφαλήν δαπανούσαν λιγότερα χρήματα. Το ίδιο συμβαίνει με τον εσωτερικό τουρισμό, αν οι υπηρεσίες μας δεν είναι ποιοτικές και δεν απευθύνονται κυρίως σε όσους έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν χρήματα. Αυτό, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ακριβές υπηρεσίες, το αντίθετο!

6. Αναπτύσσουμε ισόρροπα όλες τις περιοχές της Ηλείας
Με ποιο τρόπο; Αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθεμιάς και συμφωνώντας το συνολικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης πρώτα με τους πολίτες του νομού μας και μετά με την Κυβέρνηση, ώστε να διοχετευθούν οι ανάλογες πιστώσεις στις συγκεκριμένες δράσεις. Στα βόρεια του νομού το βάρος προτείνω να δοθεί στην καλλιέργεια της γης. Ωστόσο, ο τουρισμός μπορεί να στηριχτεί στην πολιτιστική κληρονομιά και στα αξιοθέατα (Αρχαία Ήλιδα, Κάστρο Χλεμούτσι, Γλαρέντζα, Μονή Βλαχέρνας, Κουνουπέλι, λίμνη Πηνειού, Παλιόπυργος, λουτρά Κυλλήνης και μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, παραλία μέχρι την Κουρούτα, Μοναστήρια Φραγκαβίλλας και Φραγκαπηδήματος κλπ). Στα ορεινά του νομού ο πολιτισμός παντρεύεται με το φυσικό κάλλος (Αρχαία Οινόη, Αλύσσειο, η Δίβρη με τα φαράγγια, η Φολόη με το δάσος των Κενταύρων, η Λασιώνα με τον τόπο που θρυλείται ότι ο Ηρακλής έπιασε τον Ερυμάνθιο Κάπρο, το Γούμερο με τη σπηλιά του Ασκητή, το ατέλειωτο και πανέμορφο δάσος της Κάπελης, κι ακόμα η Ανδρίτσαινα με την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική, την κληρονομιά του φιλικού Αναγνωστόπουλου και την ξακουστή βιβλιοθήκη της, ο Επικούριος Απόλλων, η μονή του Σεπετού, οι καταρράκτες της Νέδας, τα ξωκλήσια της Φιγαλείας κλπ). Τέλος στα νότια του νομού βρίσκεται το «βαρύ πυροβολικό» του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της Ηλείας: ο Καϊάφας, η Αρχαία Ολυμπία με τον παγκόσμιο πνευματικό πλούτο αλλά και τις πρωτόγνωρες φυσικές ομορφιές, τα πανέμορφα χωριά του Σκιλλούντα, το όρος Λαπίθας με τα μυστικά που κρύβει στα σωθικά του, η Σμέρνα των κυνηγών και των χελώνων, το φράγμα του Αλφειού, το θέατρο του Φλόκα, η Αγουλινίτσα, η παραλία μέχρι το Γιαννιτσοχώρι κλπ)

7. Οργανώνουμε την εκπροσώπησή μας τουριστικά
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να διαπραγματευόμαστε αποτελεσματικά με τους tour operators. Το Επιμελητήριο, η Περιφερειακή και η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να βρουν τον καταλληλότερο τρόπο οργάνωσης, ώστε το τουριστικό προϊόν της Ηλείας να «πουλιέται» σε καλή τιμή και με καλές προοπτικές στην εγχώρια και διεθνή τουριστική αγορά. Ίσως αυτό είναι σκόπιμο να γίνει ξεχωριστά, πέρα από τη δράση της Εταιρίας Τουριστικής Ανάπτυξης Δυτικής Ελλάδας. Ήδη η Αναπτυξιακή Ολυμπίας (ΑΝΟΛ) έχει δημιουργήσει έναν τουριστικό χάρτη της περιοχής ευθύνης της και προωθεί τη σύνδεση του τουρισμού με νέες τεχνολογίες, όπως η on line κράτηση δωματίων κλπ.

8. Επενδύουμε στην τουριστική εκπαίδευση
Πώς είναι δυνατόν να πιστέψουμε στις προοπτικές του τουρισμού, όταν δεν μπορέσαμε να πείσουμε 15 νέους και νέες να γίνουν «συνοδοί βουνού», με αποτέλεσμα να μην λειτουργήσει ποτέ το ΙΕΚ εναλλακτικού τουρισμού που επρόκειτο να ιδρυθεί στην Ανδρίτσαινα; Διεκδικούμε Ανώτατη Σχολή Κρατικού Πανεπιστημίου με τουριστική κατεύθυνση και επικουρικά δημιουργούμε σε δεύτερη φάση ΙΕΚ ή ΤΕΙ εναλλακτικού τουρισμού. Παρεμπιπτόντως εδώ αναφέρω ότι δεν εγκαταλείπουμε την ιδέα λειτουργία ενός μεγάλου μη κρατικού, μη κερδοσκοπικού ΑΕΙ στον νομό μας. Διοργανώνουμε και μετέχουμε σε Fora τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Προτείνουμε προγράμματα σπουδών, αξιοποιώντας τους πολλούς Πανεπιστημιακούς και τα στελέχη της τουριστικής βιομηχανίας που κατάγονται από την Ηλεία ή ενδιαφέρονται γι αυτήν.

9. Σεβόμαστε το περιβάλλον και το χρώμα κάθε χωριού και πόλης της Ηλείας
Δεν παραχωρούμε τον τόπο μας χωρίς προϋποθέσεις στην τουριστική βιομηχανία. Θέλουμε τον τουρισμό, αλλά με σεβασμό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής της Ηλείας. Θέλουμε ανάπτυξη, αλλά επίσης θέλουμε ο τόπος μας να μας θυμίζει τον τόπο των προγόνων μας, όχι να γίνει αγνώριστος, χωρίς το χρώμα του, χωρίς τα χαρακτηριστικά του.

10. Δημιουργούμε και καλλιεργούμε λόμπι Ηλείων της Διασποράς και φίλων της Ηλείας
Αυτοί θα ενισχύουν τη διαφήμιση του νομού μας, θα εξηγούν τα πλεονεκτήματα της Ηλείας σε αυτούς που αποφασίζουν για τους προορισμούς που θα διαφημίσουν κάθε φορά, θα πιέζουν υπέρ της ανάπτυξης και της τουριστικής προβολής του τόπου μας.